Stadhuis Amsterdam

Transparantie

Uit onze uitgebreide gebouwenanalyse bleek dat het stadhuis kampte met logistieke problemen. Zo waren er zes verschillende entrees en ontbrak een duidelijke routing, die werd versterkt door een verwarrende combinatie van functies in het ontvangstgebied. Ook was het vergadercentrum niet goed bereikbaar vanuit de centrale entree.

Voor een betere oriëntatie brachten wij het aantal entrees terug tot één representatieve hoofdentree. Vanuit deze ingang worden de openbare en semi-openbare gebieden ontsloten. Voorheen stond hier een grote trap die vrijwel de gehele hal blokkeerde. Wij kozen ervoor om deze te verwijderen en een nieuwe spiltrap te plaatsen. Op deze manier creëerden we meer overzicht doordat bijvoorbeeld de receptiebalie beter zichtbaar werd. Via de trap kom je op het ‘burgerplein’, een plein waar zowel ambtenaren onderling als ambtenaar en bezoeker elkaar treffen voor (in)formele ontmoetingen onder het genot van een goede kop koffie. Aan dit plein ligt onder andere de raadzaal van het stadhuis. Waar de toegang tot de eerste verdieping voorheen was afgesloten door een rolluik, hebben wij deze verwijderd. Een belangrijke ingreep, omdat op deze manier (visueel) meer transparantie ontstaat en de verbinding tussen ambtenaar en bezoekers van het stadhuis verder wordt versterkt.  

Om werken en ontmoeten te optimaliseren kozen wij ervoor om ontmoeting tussen ambtenaren en externen in het hart van het gebouw te laten plaatsvinden, op de begane grond en op de eerste verdieping in semi-openbaar gebied. Op deze manier vindt ontmoeting niet meer plaats op de werkvloer. De nieuwe plaza en het vergadercentrum spelen hierbij een (logistieke) sleutelrol. Deze zijn in samenwerking met interieur ontwerpbureau TANK tot stand gekomen.

Het dynamische hart van het stadhuis

De plaza is het nieuwe dynamische hart van het stadhuis. Deze ligt op de begane grond en is het overzichtelijke en centrale knooppunt van het stadhuis. De plaza heeft een sfeervolle setting door het gebruik van warme, natuurlijke kleuren, veel groen en het gebruik van houten materialen. Overdag wordt deze ruimte gebruikt door ambtenaren en bezoekers, voor kort en informeel overleg. In de avond, wanneer de meeste ambtenaren naar huis zijn, is de plaza beschikbaar voor (maatschappelijke) initiatieven van de bewoners van Amsterdam. Om dit gebruik door Amsterdammers te bevorderen, maakten wij van de plaza een toegankelijke multifunctionele ruimte, onder meer door het gebruik van flexibele meubelelementen, verplaatsbaar groen, een uitgiftevoorziening in de kantine die ’s avonds als bar gebruikt kan worden, semi gesloten overlegruimtes met AV voorzieningen en een groot scherm op het centrale podium waar presentaties gegeven kunnen worden. Op deze manier is de ruimte eenvoudig aan te passen voor uiteenlopende gebruiksdoeleinden, zoals workshops en andere grote en kleine bijeenkomsten.

Vanuit de plaza loopt men via een nieuwe uitnodigende trap op de eerste verdieping naar het vergadercentrum. Dit is semi-publiek gebied waar ambtenaren onderling en bezoekers van buitenaf bijeenkomen voor overleg. Het hart van dit centrum is een open ontmoetingsruimte, geschikt voor informeel overleg of het drinken van een kopje koffie. Hier rondom situeerden wij de vergaderruimtes waar men de keuze heeft uit verschillende soorten overlegplekken, zoals brainstorm- en presentatieruimtes met lage en hoge zitplekken. Deze vergaderplekken scheidden we van de meer dynamische ontmoetingsruimte in het midden door scheidingswanden die zijn gevuld met weelderig groen. Op deze manier creëren we een informele en inspirerende sfeer, met voldoende privacy zonder in te boeten op ruimtelijkheid. Ook draagt groen het bij aan een gezonde werkomgeving doordat planten zorgen voor een verbeterde akoestiek en een verbeterd binnenklimaat, en heeft uitzicht op groen daarnaast een bewezen stressverlagend effect.

Van reuring naar rust

De gemeente Amsterdam is overgegaan op Het Nieuwe Werken. Dit betekent dat werknemers niet langer een vaste werkplek hebben, maar gebruikmaken van een werkplek die aansluit bij de werkzaamheden die zij op dat moment willen uitvoeren. Wij kozen voor een indeling met een zonering waarbij open en gesloten type werkplekken elkaar afwisselen. Hierdoor krijgt de werkvloer een duidelijke geleding en indeling en wordt tevens akoestische overlast tegengegaan. De werkomgeving krijgt een verloop in gebruik van dynamiek naar rust, met een bijpassend kleurverloop. De positie van de verschillende werkplekken is afgestemd op de looproutes door het gebouw. Terwijl de op ontmoeting gerichte, dynamische ‘huiskamers’ zich dichtbij de stijgpunten in het gebouw bevinden, liggen de rustige werkplekken zo ver mogelijk uit de loop. Met de vormgeving van die zonering ontstaat tevens een diversiteit aan herkenbare sferen.

De werkvloeren van de ambtenaren sloten niet aan bij ons uitgangspunt van ‘ontmoeten’, ‘verbinden’ en ‘samenwerken’. De ambtenaren zaten weliswaar al als afdeling bij elkaar, maar de karakteristieke lange kantoorgangen met de daaraan gelegen kleine gesloten kantoorkamers nodigden niet uit tot onderlinge ontmoeting en samenwerking. We creëerden daarom een meer open werkvloer. Niet alleen door het openbreken van het merendeel van de kantoren maar ook door op elke werkvloer een ‘huiskamer’ te maken: een plek waar collega’s elkaar kunnen ontmoeten en waar ruimte is voor informeel overleg. Daarnaast besloten we om één van beide gangen af te sluiten. Op deze manier oefenden we invloed uit op de looproute van de ambtenaren, die nu automatisch via de enige overgebleven gang de werkvloer betreden. Hiermee zorgen we ervoor dat op de werkvloer een natuurlijk verloop van dynamiek naar rust ontstaat. De huiskamer grenst namelijk aan het bestaande trappenhuis waar van nature al veel reuring heerst. Wanneer je vanuit de huiskamer de werkvloer oploopt, sta je midden in de dynamiek (overleg/samenwerken). Als je vervolgens verder doorloopt ontstaat er steeds meer rust en is er plek om stil en geconcentreerd te werken. Op deze manier maken we gebruik van de bestaande dynamiek en stimuleren we ontmoeting en meer samenwerking tussen collega’s onderling.

Het kantoor is opgedeeld in onafhankelijk functionerende verhuurbare eenheden, die elk bestaan uit een totaalpakket aan werkplekken met bijbehorende faciliteiten. Voor dit uitgangspunt zijn uitwisselbare ‘interieurstempels’ ontworpen, die in verschillende combinaties kunnen worden toegepast, waardoor op eenvoudige wijze een verhuurbare eenheid specifiek gemaakt kan worden voor een gebruiker. Door de eenheden ieder een eigen identiteit te geven, aan de hand van herkenbare plekken in de stad Amsterdam, wordt bovendien gezorgd voor een sfeervolle werkomgeving met een menselijke maat. Met het ontwerp van uitwisselbare ‘stempels’ wordt niet alleen een aangename werkomgeving gecreëerd, die optimaal is toegesneden op Het Nieuwe Werken, maar is tevens een heel duurzaam en toekomstbestendig interieurontwerp tot stand gekomen. Het ontwerp kan namelijk dankzij de modulaire opzet en ingecalculeerde flexibiliteit gemakkelijk inspelen op de wisselende ruimtebehoefte en wensen van diverse huurders.

Korte lijnen

Waar het bestuur voorheen verspreid door het gebouw zat, zitten zij nu samen in de bestuursvleugel op de tweede verdieping. De werkplekken concentreren zich rondom een multifunctioneel ontmoetingsplein waar ruimte is voor (in)formeel overleg. Door het samenvoegen van het bestuur in één vleugel en de situering van de kantoren rondom dit plein, worden de lijnen tussen burgemeester en wethouders en hun bezoek korter. Burgemeester en wethouders worden daardoor niet alleen zichtbaarder, ook draagt dit bij aan de bevordering van spontane en geregisseerde ontmoetingen. Net als de andere werkplekken is ook dit gedeelte ingedeeld naar het principe van reuring naar rust: overleg in het midden, geconcentreerd werken aan de randen. Hoewel deze plek vanwege veiligheid niet publiek toegankelijk is, straalt deze wel een uitnodigende openheid uit. Het kantoor van de burgemeester heeft grote ramen en is zichtbaar vanaf de straat. Ook is er een grote mate van transparantie door het gebruik van veel glas. Vanaf de eerste verdieping kan men vanaf het ‘burgerplein’ de bestuursvleugel inkijken, zodat er ook visueel verbinding ontstaat tussen ambtenaar en bestuur. De bestuursvleugel staat ook letterlijk in verbinding met de plaza op de begane grond middels een vide in het ontmoetingsgebied.


Voor en door Amsterdammers

Ons ontwerp is door een intensieve samenwerking met de gebruiker tot stand gekomen. Samen met de verschillende afdelingen zijn we om tafel gaan zitten om hun wensen te bespreken. Wij creëerden een indeling- en sfeerconcept met verschillende opties waaruit elke afdeling kon kiezen. Op deze manier is er binnen het interieur een variëteit ontstaan die is afgestemd op de wensen van de gebruiker, maar blijft de uniformiteit in het ontwerp behouden. 
Daarnaast betrokken we bewoners en lokale ondernemers bij het ontwerp van de ‘lichtstraat’ die naar verwachting in 2021 wordt gerealiseerd. Er zijn verschillende bijeenkomsten geweest waar de gemeente samen met ons in gesprek ging met bewoners en winkeliers. Dit is niet alleen van belang omdat we het stadhuis weer willen teruggeven aan de burger, maar ook omdat ons ontwerp direct invloed heeft op hen.
De ‘lichtstraat’ verbindt het Waterlooplein met de Amstel. Deze plek zien wij als een eigentijds verlengde van het Waterlooplein. Een marktachtige setting met als thema ‘gemaakt in Amsterdam’ waar lokale ondernemers hun lokale producten verkopen. Niet alleen zorgen wij op deze manier voor lokale borging, ook stimuleert deze plek spontane ontmoetingen, doordat men vanuit deze lichtstraat kan doorlopen naar verschillende plekken in het stadhuis. Hierdoor wordt de begane grond van het stadhuis toegankelijker en een meer natuurlijker onderdeel van de bestaande infrastructuur in dit deel van de stad: je loopt straks vanaf de Amstel, door het open en vernieuwde stadhuis, naar het Waterlooplein.

Om de identiteit van de stad Amsterdam nog meer invoelbaar en visueel beter zichtbaar te maken binnen in het stadhuis, gingen wij een samenwerking aan met Amsterdam Museum. Zo is bij de receptie een permanente tentoonstellingswand ingericht en zijn er in de bestuursvleugel verschillende plekken beschikbaar voor wisselende exposities. Daarnaast hebben we bestaande kunst behouden, zoals de installatie Snoekduik van Michiel Huisman. Deze is tijdens de verbouwing gerenoveerd en teruggehangen in de vide in nieuwe compositie die passend is bij het concept van verbinding.


Een inclusief stadhuis

Het resultaat is een inclusief gebouw. Door een grote mate van transparantie ontstaan zichtlijnen dwars door het gebouw heen, zowel verticaal als horizontaal. Niet alleen draagt dit bij aan de ruimtelijkheid van het gebouw, ook zorgt het ervoor dat alle verschillende afdelingen zichtbaarder worden voor zowel bezoekers als werknemers onderling. Spontane en bewuste ontmoetingen voor zowel ambtenaren als bewoners worden gestimuleerd, niet alleen door een verbeterde logistiek en indeling maar ook door in te spelen op multifunctioneel gebruik van de ruimtes. De nieuwe plaza speelt hierin een centrale rol, net als de vide die de plaza visueel met de bestuursvleugel verbindt. Daarnaast zijn alle delen van het gebouw toegankelijk voor mindervaliden, onder andere door een hellingbaan bij de nieuwe plaza en een extra traplift bij de raadzaal. Gebeds- en kolfruimtes zorgen ervoor dat het gebouw op elk moment voor iedereen een verwelkomende plek is. Op deze manier zorgen we ervoor dat bestuur, ambtenaren en burgers van Amsterdam elkaar beter weten te vinden.

Fotografie: Yvonne Lukkenaar